…
Bloemlezing: 27 september 2019, Marcel Kolder
…
Als we op een alledaagse manier naar de dingen in de wereld kijken gebeurt er weinig. Maar als we dat ogenschijnlijk gewone goed observeren, naar de schaduw van het geluid luisteren, ons verbazen over de magie van kleur, kijken naar de onderkant van een blad, ruiken aan onbekende geuren of contact maken met de ander in onszelf, dan openbaart zich via onze expeditie een nieuwe wereld. (Artikel gaat verder onder de foto)
e
Labyrinth of the senses. Ons eerste grote project. Een pop-up museum. Het doolhof van onze zintuigen. Een initiatief van Mira Ticheler en mijzelf, dat we samen met vele kunstenaars en creatieven in 2019 hebben gebouwd.
Al vanaf 2010 loop ik met het idee om een modernistisch museaal parklandschap te beginnen in onze groeistad Almere. Mira Ticheler speelde ook al een tijd met dezelfde gedachte. En nog voor dat we elkaar kenden, had Mira een beelden- en geurroute door de stad bedacht dat bleef steken in het gebrek aan funding. Toeval bestaat niet en we vonden elkaar in 2015. Met mijn kennis van cultuur en funding, en gezamenlijke inzet ontstond het gesamtkunstwerk Labyrinth of the Senses. Zintuigen verbinden aan spel, natuur, de SDG’s en aan wetenschap. Met kunst als verbindend middel. Laagdrempelige aaibare en humorvolle kunst zoals je nu zo goed ziet in museum Voorlinden in Wassenaar. Met als hoogste doel bewust worden van de natuur in jezelf en de keuzes die je kunt maken voor een betere wereld. (Artikel gaat verder onder de foto)
Waarom zintuigen?
Als we naar het woord zintuigen kijken valt dat uiteen in twee delen. Allereerst het deel ZIN. Op zichzelf al een prachtig woord met veel betekenissen en nog meer associaties. In spreektaal hebben we het over ‘ergens zin in hebben’. Dan spreken we over begeerte, ergens trek in hebben. ZIN kan ook iets anders betekenen dan onze directe lust willen stillen. Dan spreken we met elkaar over de zin van het leven: Ons bestaansrecht als levend wezen in onze wonderlijke wereld vol prachtige natuur, in evenwicht met elkaar. Die vorm van ZIN heeft associaties met fascinatie, geboeidheid en zelfs in economische termen, iets van waarde, iets van nut. Ons project heeft absoluut zin, het Labyrinth of the Senses is ook iets van een tuig, een werktuig om ons verhaal te vertellen. (Artikel gaat verder onder de foto)
Zintuig, ons werktuig.
In de fysiologie, de kennis van ons lichaam, koppelen we ZIN aan het woord TUIG. En dan wordt ZIN opeens een soort van gereedschap van ons lijf. Het Organum Senses in het Latijn. Het orgaan dat een organisme, of dat nu een dier of plant is, in staat stelt bepaalde prikkels waar te nemen. Ieder afzonderlijk zintuig geeft toegang tot een bepaald deel van de fysieke werkelijkheid. En de optelsom van al die zintuigen laat je alle aspecten van de wereld om je heen beleven, de wereld waar je je in beweegt, in leeft en overleeft. Zo is er reukzin, kijkzin, hoorzin, tastzin of smaakzin. Dat gaat met chemoreceptoren, fotoreceptoren, thermoreceptoren, spierspoeltjes of mechanoreceptoren. Ik kan daar uren over oreren. Ik zal dat niet doen. (Artikel gaat verder onder de foto)
Zijn er ook andere zintuigen?
Zat. Sommige dieren of planten hebben zintuigen die mensen niet hebben. Ze kunnen bijvoorbeeld ultraviolet licht zien. Dat zijn insekten of inktvissen. Kijken in het donker noemen we dat. Of neem echolocatie. Vleermuizen en tandwalvissen als dolfijnen en Orca’s werken daar mee. En wat vind je van Magnetoreceptoren? Deze receptoren zijn in staat veranderingen in het magnetisch veld van de wereld te detecteren om de richting en geografische breedte te bepalen. Een intern kompas als een soort Google Maps in je hoofd. Het magneetzintuig is aangetoond bij vogels, vissen, insecten slakken en platwormen. Bij duiven is een plekje in de schedel gevonden met een grote dichtheid aan zenuwen met daarin biologisch magnetiet. Mensen hebben een gelijksoortige regio met magnetiet in het zeefbeen van de neus bij sommigen meer en bij sommigen minder. Er is ook enig bewijs voor magneetzin bij de mens. Dat verklaart waarom sommige mensen altijd de weg kwijt raken en anderen niet. De meest vreemde is wel het orgaan van Jacobson. Die vind je in de gespleten tong van slangen, hagedissen en de duivel. Daar kun je de geur (de feronomen) oppikken van soortgenoten. Misschien dat daarom verliefde stelletjes soms hun tong gebruiken om mee te kussen, maar dat is natuurlijk niet wetenschappelijk bewezen. Nu is er nog een ander onbesproken zintuig. ‘Het zesde zintuig’ dat zou verantwoordelijk zijn voor zaken als telepathie en intuïtie. Sommigen menen dat dit de Pijnappelklier is in je hersenen. Die klier zou de zetel van je ziel zijn. (Artikel gaat verder onder de foto)
Terug naar ons gezichtsvermogen. En het verhaal over ons project Labyrinth of the Senses
Je ziet pas echt, als je bewust kijkt en nadenkt over wat je wilt zien. Dat noemen we waarneming. We denken na over welke kleur we zien, wat voor vorm, en beweging. En stellen ons voor wat het is wat we zien. Dat bewust waarnemen zet je hersenen en organen aan het werk. Het geheim ligt niet in de manier van naar dingen kijken, maar hoe diep je wil kijken en ervaren. Onbeperkt in tijd en plaats. Vergelijk dat is met je dromen, waar alles mogelijk is, zoals vliegen als een vogel en tijdreizen van de ene naar de andere plek in een paar tienden van seconden. Het beeld wat je ziet is weliswaar bewust, maar aan de waarnemingen moet betekenis gegeven worden door de andere hersengedeeltes, met name wat het object is en wat ermee te doen. Zonder deze betekenisgeving is de wereld rondom ons als een soort abstracte kunst zonder enige zin of verband. (Artikel gaat verder onder de foto)
Verbinding met de natuur. De ecologie.
Met ons project willen we werken aan jou opnieuw in verbinding brengen met de natuur. Verbanden leggen. Zonder vooroordelen. Zoals een kind kijkt, vol verwondering naar de onderkant van een blad, of ruikt aan een onbekende geur en dat probeert te begrijpen. Wij creëren als kunstenaars, performers en wetenschappers van het labyrint een wereld waar je kunt vrij kunt binnenstappen. Gewoon, omdat het er al is. Zoekers verdwalen nooit, want de natuur wenkt hen altijd. Onze zintuigen wijzen de weg. We krijgen serieus al die sleutels om de weg te vinden voortdurend aangereikt. Het zijn geen toevalligheden. Vogels in een zwerm botsen niet tegen elkaar, scholen vissen zwemmen met duizenden in een prachtige vorm door de wereldzeeën.
En als je zoekt, begin dan in je hart.
foto’s: Mira Ticheler, Erwin Budding, Marcel Kolder.