‘Vandaag mag ik jullie meenemen naar een andere dimensie, die vaak elders wordt genoemd. Alsof wat hier gebeurt geen directe invloed heeft op wat ergens anders wordt ervaren en andersom.’ Liana Hoornweg – directeur van Partos – vroeg tijdens Route 2030: Take the Lead aandacht voor onze rol bij het behalen van de SDG’s in het mondiale zuiden. Haar keynote staat hieronder. Het gehele evenement is hier terug te kijken.
“Beste leiders,
Jullie staan het me vast toe dat ik jullie zo aanspreek. Het thema van Route 2030 is immers Take the Lead. We zijn bij elkaar met mensen uit het bedrijfsleven, kennisinstellingen, overheden, jongerenorganisaties, het maatschappelijk middenveld. Stuk voor stuk speelt ieder van ons een rol in het streven naar een eerlijke en duurzame wereld in 2030. Dat doen we als professional, en dat doen we als individu, als we de keus maken om bijvoorbeeld met de trein naar Londen te gaan in plaats van het vliegtuig. Kleine acties, die getuigen van persoonlijk leiderschap, waarover we het later vandaag uitgebreider zullen hebben in het kader van een duurzame toekomst.
Mijn naam is Liana Hoornweg, en ik ben de directeur van Partos, de brancheorganisatie voor internationale samenwerking voor een rechtvaardige wereld. Jullie kennen dat waarschijnlijk beter onder de noemer Ontwikkelingssamenwerking. Vandaag mag ik jullie meenemen naar een andere dimensie, namelijk de dimensie elders. Partos heeft meer dan 100 leden, die allemaal zij aan zij staan met mensen in lage en middeninkomenslanden. In Nederlandse beleidsdocumenten wordt dat regelmatig benoemd als elders. Die komt nadat de dimensie Nederland behandeld is. Alsof wat hier gebeurt geen directe invloed heeft op wat ergens anders wordt ervaren en andersom. Schijnbaar is er een hier en is er een elders. Maar als je naar de SDGs kijkt, zie je al snel dat dat niet waar is. Er is een hier en dat is de wereld en er is een nu want de deadline komt in zicht. Dus in dat hier en nu is het tijd voor actie op alle fronten en in alle landen.
Mogelijk verwachten jullie dat ik een verhaal ga houden over hoe slecht het gesteld is met de SDG’s in die landen ‘elders’. Dat wij hier in Nederland leiderschap moeten tonen om het daar beter te maken. Maar dat is niet het verhaal dat ik vandaag wil vertellen.
SDG’s in het mondiale Zuiden: stagnatie en achteruitgang
Begrijp me niet verkeerd, het ís slecht gesteld met de SDG’s in de landen waar ontwikkelingsorganisaties actief zijn.
- Zo kampt een recordaantal van 783 miljoen mensen met chronische honger en ondervoeding. Vooral in Gaza, Burkina Faso, Mali, Somalië en Zuid-Soedan zijn de noden extreem hoog.
- Ook op het gebied van toegang tot schoon drinkwater is er een wereld te winnen. Nog steeds hebben 771 miljoen mensen geen toegang tot schoon water, vooral in sub-Sahara Afrika.
- En voor het eerst in decennia nam in 2022 het aantal mensen zonder elektriciteit toe (in plaats van af), tot maar liefst 760 miljoen mensen. Ook hier zien we vooral een gebrek in Afrikaanse landen.
En zo zijn er nog meer voorbeelden van hoe voortgang op de SDG’s wereldwijd stagneert. Sommige SDG’s gaan zelfs achteruit in plaats van vooruit. Denk bijvoorbeeld aan meer vervuilende broeikasgassen (SDG 13.2.2) of een dalende vaccinatiegraad (SDG 3.b.1).
Nederlandse spillover
Nederland heeft daar een flink aandeel in. Wij pronken namelijk op plek 161 van 166 van de SDG spillover index. Deze index geeft aan hoe de acties van één land de SDG’s in andere landen schaadt. Alleen Luxemburg, Mauritius, IJsland, de Verenigde Arabische Emiraten en Singapore doen het slechter dan wij.
- Die negatieve impact op de SDG’s in andere landen heeft er onder meer mee te maken dat Nederland Europees kampioen plastic dumpen is. In 2021 exporteerden we 211 miljoen kilo naar niet-Westerse landen, onder andere Indonesië en Vietnam. Dat zorgt voor vervuiling van lucht, bodem en grondwater en is schadelijk voor de gezondheid van mensen daar.
- Verder speelt Nederland nog steeds een grote rol in belastingontwijking. Jaarlijks lopen andere landen minimaal 18 miljard dollar mis door Nederlandse belastingconstructies. Daardoor kunnen zij niet investeren in gezondheidszorg, onderwijs en sociale voorzieningen voor hun burgers.
- Ook brengt Nederland met zijn productie en consumptie 28 miljard euro schade toe aan de biodiversiteit in het buitenland. Denk aan de kap van regenwoud voor de aanleg van sojaplantages, voor soja die wij importeren als voer voor onze koeien.
Als we dit allemaal overzien: moet Nederland dan niet júist actie ondernemen om de SDG’s wereldwijd weer op het goede spoor te zetten? En om onze eigen negatieve impact op de SDG’s in andere landen ongedaan te maken? Mijn antwoord zou een volmondig “ja” zijn. En ik stel me dan de vraag waarom we dat niet doen. Dat komt door die dimensie elders. We doen alsof het ver weg is en dus is het minder belangrijk. Is het tonen van leiderschap dan het ontwikkelen van duurzaamheidsbeleid voor je gemeente, je bedrijf, je vereniging? Want je kunt ook zeggen dat we dit simpelweg al lang geleden hadden moeten doen en dat het de standaard zou moeten zijn? We zijn namelijk ook kampioen in lekker laat leren van onze fouten in de geschiedenis.
Ik was laatst in museum het Mauritshuis in Den Haag. Behalve dat ik daar leerde dat de parel in het beroemde schilderij van Vermeer eigenlijk een illusie is, leerde ik ook dat degene naar wie het Mauritshuis vernoemd is, Johan Maurits van Nassau- Siegen, gouverneur-generaal in Nederlands-Brazilië is geweest namens de WIC en dat hij in de periode tussen 1636 en 1644 heeft bijgedragen aan Trans-Atlantische slavenhandel. Het ging daarbij om meer dan 20.000 tot slaafgemaakten die vanuit Ghana en Angola naar Brazilië zijn gebracht. Er hangt een groot bord met uitleg in het Mauritshuis, waarop men aangeeft het verhaal eerlijk te willen vertellen en wil laten zien hoe het leven er toen uitzag. Dit is een deel van de Nederlandse geschiedenis waar we van moeten leren. Wij hebben wel degelijk schade aangericht in mensenlevens, in gezinnen, in bestuursstructuren, in systemen. Het terugdraaien van de effecten van slavernij is nagenoeg onmogelijk. Maar moeten we niet proberen herhaling te voorkomen? Dat doen we namelijk niet op dit moment. We richten internationaal gezien nog steeds schade aan in het belang van handel. Het BNP moet blijven groeien. Armoede in Nederland moet worden bestreden. Migratie moet worden tegengegaan. En de dimensie elders? Die doet er even niet toe nu. Eigen volk eerst of zoiets.
Wat is dan Taking the Lead? In deze context? Het juiste doen en rekening houden met de toekomst, met het welzijn van anderen aan de andere kant van de wereldbol ook al gaat dat ten koste van je eigen gewin? We zijn daar nog lang niet. Op de SDG Summit in New York in oktober vorig jaar ondertekende premier Rutte vrolijk een verklaring voor grootschalige actie om de SDG’s wereldwijd te halen. Maar intussen gaat Nederland rustig door met het dumpen van plastic afval, het faciliteren van belastingontwijking en het beschadigen van de natuur in het buitenland. Daarbij bezuinigen we ook nog eens miljarden euro’s op ontwikkelingssamenwerking, waarmee veel organisaties in landen in het globale zuiden aan het behalen van de SDG’s werken. Even voor de goede orde SDG 8 promoot waardig werk en economische groei. Er is echt niet mis met internationale handel, als het maar eerlijk gaat.
Ik had beloofd om jullie mee te nemen naar de dimensie elders. Iemand zei me dat ik jullie de ogen moest laten sluiten en dan moest meenemen op reis. Maar dat doe ik niet. Het is warm genoeg en jullie weten best over wie ik het heb. De onderwijzeres die in Gaza aan kinderen nog wat onderwijs geeft, terwijl de omstandigheden steeds moeilijker worden. De arts die in Soedan die gewonden opereert zonder elektriciteit en zonder afdoende materiaal. De activist in India die probeert fabrieken een leefbaar loon te laten betalen aan hun naaisters. Het zijn mensen die leiderschap tonen in de moeilijkste omstandigheden en die zich gesteund weten door Nederlandse organisaties. Dat is niet niets. Dat is belangrijk. Deze mensen zetten zich ondanks de moeilijke omstandigheden waarin zij leven of werken, in voor het goede en zijn onvermoeibaar. Net als wij zien ze de uitdagingen waar de wereld voor staat. Maar zij ondertekenen niet alleen een mooie politieke verklaring op een belangrijke bijeenkomst in New York. Zij zetten zich ook daadwerkelijk in voor een betere wereld. En dat vanuit een minder comfortabele positie dan wij. Omdat ook zij willen dat hun kinderen een betere toekomst hebben en niet in armoede hoeven te leven. Alles komt namelijk altijd neer op SDG1; het terugbrengen van armoede. In Nederland en dus ook in die dimensie… Elders.
Bedankt voor het luisteren en bedankt voor Taking The Lead.”