Al van ver zie je de bouwcontainer staan bij het Amsterdamse pand uit 1900, gelegen in het populaire stadsdeel de Pijp. Eenmaal aangekomen kijk je in een gapend gat van meters diep, waar vele ondefinieerbare palen, snoeren en kabels de grond uitsteken. Een groot renovatieproject zoals je ze wel vaker vindt in Amsterdam; maar dit keer wordt het pand volledig duurzaam gerenoveerd. En hiermee schrijft bouwbedrijf De Groene Hamer unieke renovatie-geschiedenis. Initiatiefnemer Joost Lucas leidt ons rond.

Hoe kwam je op het idee een duurzaam, groen pand te creëren?

“In de bouwsector staat duurzaamheid al lange tijd op de agenda, maar dan vooral bij nieuwbouw. Hier worden duurzame technieken, vaak ook in opdracht van de gemeente, direct geïmplementeerd bij de bouw.  Maar met mijn aannemersbedrijf werkte ik vaak aan de renovatie van bestaande panden en binnen deze processen was weinig aandacht voor duurzaamheid. Hier wilde ik verandering in brengen; je laat dan iets duurzaams achter voor zowel de bewoners van een pand als de stad en het milieu. Ik kon investeren in dit oude Amsterdamse pand en zag dat als een mooie test case; als ik dit pand duurzaam kan renoveren, dan is het overal mogelijk. Gedurende dit proces kwam ik hobbels en obstakels tegen en heb ik zoveel geleerd en ontwikkeld, dat ik het zonde vond niets met deze kennis te doen. Nu richt ik mij met de Groene Hamer als één van de weinige aannemers op duurzame projecten binnen bestaande bouw.”

Hoe heb je dit pand verduurzaamd?

“Omdat het een heel oud pand is, hebben we het grondig aangepakt. Alles is weggehaald; wanden, vloeren en plafonds, de kelder groeven we af. Hier installeerden we de ‘groene paal’ die aardwarmte naar boven leidt die voor een deel van de warmte in het huis zorgt. Warmtepompen aangedreven door zonnepanelen op het dak doen de rest. Dit voldoet omdat alle verdiepingen heel goed geïsoleerd zijn; samen met Kingspan bedachten we een systeem dat zo min mogelijk kubieke meters kost en zoveel mogelijk isolatiewinst oplevert, bijvoorbeeld door alles te lijmen en niet te werken met schroeven die een koudebrug creëren tussen de buitenmuur en de binnenmuur. Op de vloeren zorgt oppervlakte vloerverwarming voor razendsnelle verwarming en koeling, zonder hier veel energie voor te gebruiken. De ramen in het pand zijn van driedubbel glas, de kozijnen van FSC hout uit duurzame bosbouw en voor de vloeren en wanden gebruiken we gerecycled materiaal, waarbij we ook rekening houden met de voetafdruk van de productie. Voor het interieur kiezen we voor apparaten, zoals vaatwasser, wasmachine, kranen en douche die waterbesparend zijn. Daarnaast proberen we in het proces rekening te houden met de energieafdruk van transport van bouwmaterialen door bijvoorbeeld te kiezen voor extra lichte materialen en het transport zo effectief mogelijk te organiseren. Al het gebruikte materiaal werd gerecycled in speciale recycle-containers.”

Wat is de uiteindelijke milieuwinst van deze renovatie?

“Deze woning heeft geen gas meer nodig voor koken, warm water en de verwarming. Het kleine beetje elektriciteit dat je nog nodig hebt voor je apparaten en licht nemen we af bij GreenChoice, een energieleverancier die groene energie opwerkt op Nederlandse bodem. Er is dus geen ‘grijze’ energie meer nodig. Bijkomend voordeel is dat energiekosten een stuk lager uitvallen; gasverbruik omvat een groot deel van de energierekening. De investeringen voor een energieneutraal huis zijn goed te overzien; geld ben je kwijt aan goede isolatiematerialen en de technische installaties zoals de warmtepomp en zonnepanelen, maar daar ontvang je ook subsidies voor. Ga er wel vanuit dat de terugverdientijd van deze installaties rond de acht tot tien jaar ligt. Al met al ben je voor een groene renovatie slechts 15 procent duurder uit dan bij een ouderwetse renovatie waarbij je ook alles aanpakt.”

Welke obstakels liggen er bij het verduurzamen van oude panden?

“Een oud pand heeft unieke eigenschappen waar je creatief mee moet omgaan. Bijvoorbeeld een klein dakoppervlak voor zonnepanelen en weinig ruimte voor warmte-installaties. Er bestaat geen ‘blauwdruk’ voor hoe je het moet aanpakken. Het zou handig zijn als je bij de gemeente specifiek advies in kan winnen over duurzaam verbouwen, dat kan in Amsterdam nu niet. Het was bijvoorbeeld een heel uitzoekwerk welke wet- en regelgeving belangrijk is. Ook informatie over welke subsidies er beschikbaar zijn en hoe je die kunt aanvragen is essentieel. Wij hebben bruikbare subsidies ontvangen van het EU Citi -zen project en van de Provinciale Staten, maar moesten dit zelf uitzoeken. Daarnaast kregen we te maken met veel gemeentelijke obstakels, zoals vertraging rond vergunningen Elk oud pand dat wordt verbouwd kan in potentie heel veel duurzaamheidswinst opleveren voor de stad; de gemeente zou dit meer moeten faciliteren.”

Kan ik mijn huis ook verduurzamen wat is dan de eerste stap?

“Ja, in principe is er altijd duurzaamheidswinst te behalen. Deze is het wel het grootst als je een huis flink gaat renoveren. Dan zijn er veel opties direct toe te passen en vaak voor maar een kleine meerprijs. Maar doe wat onderzoek en win gedegen advies in – je hoeft niet direct hele hoge investeringen te doen zoals zonnepanelen of een warmtepomp. Het verbeteren van isolatie zorgt vaak al voor een enorme vermindering van de energie vraag.”

Duurzaam bouwen wordt steeds belangrijker in de strijd tegen onnodig energieverbruik, verstedelijking en klimaatverandering. Wat is jouw visie op de toekomst van duurzaam bouwen?

“Bij nieuwbouwprojecten worden woningen nu vaak automatisch met energielabel A afgeleverd. Geweldig natuurlijk, maar in de randstad worden zeer weinig nieuwe woningen bijgebouwd. Daarom is het belangrijk de verduurzaming van panden breed toe te passen; dus ook op oude panden en ook als je hier niet veel extra geld voor hebt. Als je een paar miljoen op je rekening hebt is ‘0 op de meter’ altijd haalbaar; maar wanneer wordt het haalbaar én betaalbaar? Daar zijn wij naar op zoek gegaan en dat is in deze test case goed gelukt.”